‘Vrijheidsbeperkingen in de zorg moeten wettelijk geregeld worden’

‘Er bestaat niet echt een definitie van vrijheidsbeperking, dus ben ik op zoek gegaan naar wat precies bepaalt of iemands vrijheid beperkt is of niet. Daarbij zijn drie aspecten verweven met elkaar: de interne rechtspositie, de externe rechtspositie en de juridische bekwaamheid. De interne rechtspositie, met daarin onder meer hoe je tijdens een verblijf in een voorziening verzorgd wordt, wie je kan bezoeken, welke vrijheidsbeperkende maatregelen mogelijk zijn, en aan welke regels en afspraken je je moet houden, spreekt bij dat onderwerp voor zich. Die interne rechtspositie kan echter niet losgekoppeld worden van de externe rechtspositie: dat is de manier waarop je in de voorziening terecht komt. Is het een vrijwillige of een gedwongen opname? Heb je er zelf voor gekozen of heeft een familielid voor jou beslist? Wat tot slot vaak vergeten wordt, is dat ook de juridische bekwaamheid een rol speelt: de mate waarin het recht je erkent als iemand die beslissingen kan nemen. Bij dementie is bijvoorbeeld de vraag in welke mate je kan beslissen waar je woont, wat je wil…: vanaf wanneer ga je beslissen in de plaats van iemand die dat zelf niet meer kan en wat doe je met het verzet van zo iemand? De wils- en handelingsonbekwaamheid en de vertegenwoordiging die daaruit volgen, lijken heel neutraal, maar als je er dieper op doordenkt zijn ze dat niet. Ze zijn gebaseerd op de keuze om het feit of iemand beslissingen kan nemen te laten afhangen van wat hij cognitief kan. Daar beperken we de vrijheid al. Dat kan tegelijk heel verantwoord zijn, maar je moet wel beseffen dat het daar begint.’