De onverwachte terugkeer van de wolf

Het recht speelt de rol van scheidsrechter. Het EU-recht laat er geen twijfel over bestaan. De terugkerende wolf is binnen onze contreien strikt beschermd ingevolge artikel 12 lid 1 van de Habitatrichtlijn. Geen invasieve soort. Een recente uitspraak van het Hof van Justitie in een Roemeense zaak toont aan dat ook wanneer wolven zich binnen woongebieden begeven, zij hun beschermd statuut behouden. Van dit beschermd statuut kan enkel bij hoge uitzondering worden afgeweken. Beperkte wolvenjacht om de lokale bevolking te verzoenen met de aanwezigheid van grote roofdieren is in Vlaanderen sowieso niet aan de orde, net als de creatie van wolvenvrije zones ter bescherming van het vee.

Enkel bij hoge uitzondering kunnen eventuele probleemwolven worden uitgeschakeld. Juridisch bekeken heeft de wolf het recht om zich in Vlaanderen te vestigen, zelfs al brengt dit enige last mee voor veehouders en jagers. De grenzen sluiten voor de wolf zit er dus niet in.

Ondanks herhaaldelijke aanmaningen vanaf 2013, draalde de Vlaamse Regering echter verschillende jaren met het uitwerken van een concreet wolvenplan. Maar eens de wolf effectief de grens had overgestoken, schoot men alsnog in actie. De wolf werd beschermd in Vlaams recht. En er werd op participatieve wijze een zogenaamd ‘Wolvenplan Vlaanderen’ uitgewerkt in 2018, dat in een vergoedingsregime voor veehouders die schade lijden door de wolf voorzag. Ook werd een subsidieregeling getroffen voor het ‘wolfproof’ maken van bestaande omheiningen.

Waar de terugkeer van de eerste wolven naar Vlaanderen nog leidde tot een grote golf van enthousiasme, toont het verdwijnen van de eerste ‘Vlaamse’ wolvenroedel echter aan dat niet iedereen het zo begrepen heeft op de aanwezigheid van de wolf. Sommige lobbygroepen stellen dat Vlaanderen geen geschikt wolvengebied vormt. Ook de politiek wordt kritischer. En steeds meer wolven eindigen onder de wielen.

Dat de Vlaamse overheid dit jaar striktere beschermingsmaatregelen heeft afgekondigd ter bescherming van de nieuwe wolvenroedel, ligt in lijn met het EU-recht. Om echter op de lange termijn te voldoen aan de juridische eisen van de Habitatrichtlijn moet Vlaanderen werk maken van een langetermijnvisie, die zijn weerslag kan vinden in een bindend soortenbeschermingsprogramma. Ook moet men inzetten op ontsnippering van de natuur en ecoducten.

Maar finaal doet de terugkeer van de wolf ons ook reflecteren over onze menselijke verhouding ten overstaan van de natuur, een thema dat het juridische kader deels overstijgt. Zijn we als mens in staat om de aanwezigheid van wilde natuur in onze directe omgeving te aanvaarden?