Contact tracing Covid-19 dwingt artsen tot schending van het beroepsgeheim

Er wordt uitgegaan van een minimale gegevensdeling, louter met het oog op het contactonderzoek. Alle verdere verwerkingen voor statistische, wetenschappelijke of beleidsondersteunende doeleinden gebeuren uitsluitend op basis van geanonimiseerde gegevens. Het contactonderzoek wordt vervolgens uitgevoerd door ambtenaren-artsen van het Agentschap Zorg en Gezondheid die maatregelen kunnen treffen, zoals het in quarantaine plaatsen van besmette personen, hen medische behandelingen opleggen en de contacten van besmette personen verplichten infectieonderzoeken te ondergaan. Iedere betrokkene heeft bovendien de juridische plicht de ambtenaren-artsen aanvullende informatie mee te delen die ze noodzakelijk achten voor het nemen van de maatregelen. De niet-naleving kan tot strafrechtelijke vervolging leiden. Dat strikte, gelimiteerde keurslijf vormt de wettelijke basis voor de geheimplichtigen om af te wijken van hun beroepsgeheim.

Hoewel het contactonderzoek Covid-19 nog steeds een gemeenschapsbevoegdheid is, is het juridisch kader volledig verschillend van dat van het traditionele contactonderzoek. De Vlaamse overheid heeft voor deze crisis het decreet van 8 mei 2020 tot organisatie van contactonderzoek in het kader van Covid-19 aangenomen. Dat decreet machtigt een extern samenwerkingsverband om het contactonderzoek uit te voeren. Ondanks de gemeenschapsbevoegdheid wordt het overige deel van de organisatie geregeld door het Interfederaal comité testing & contactopvolging, dat ter bestrijding van de corona-crisis in het leven werd geroepen.

De contactonderzoekers van het samenwerkingsverband bellen besmette personen op en doen een risico-inschatting van de contacten van die persoon. Hoogrisicocontacten worden vervolgens gecontacteerd met het advies in zelfisolatie te gaan en aandachtig te zijn voor de symptomen. Deze personen krijgen van de contactonderzoeker per sms een code om een Covid-19 test te ondergaan. Laagrisicocontacten worden ook gecontacteerd en krijgen algemene informatie over hoe een besmetting kan worden voorkomen.

De contactonderzoekers gebruiken voor het contactonderzoek informatie doorgestuurd uit de Covid-19-databank van Sciensano. Die databank is opgericht krachtens het koninklijk besluit nr. 18 van 4 mei 2020. De Covid-19-databank heeft naast contactonderzoek ook het realiseren van wetenschappelijk, statistisch en/of beleidsondersteunend onderzoek, na pseudonimisering, en het meedelen van gegevens aan onder meer het Agentschap Zorg en Gezondheid tot doel, zodat ook het traditionele contactonderzoek kan plaatsvinden.

De informatie komt in de databank van Sciensano doordat de huisarts in de voorziene procedures elektronische formulieren moet invullen die gelinkt zijn aan de databank:

1. bij een laboratoriumaanvraag voor een Covid-19 test;

2. bij een beslissing van de huisarts om ondanks negatieve testresultaten, de patiënt toch te diagnosticeren met Covid-19 gezien de aanwezige symptomen;

3. bij een beslissing van de huisarts om, bij de onmogelijkheid de patiënt te testen, gezien de aanwezige symptomen de patiënt te diagnosticeren met Covid-19.

Doordat alles aan alles gelinkt is, bevat de Covid-19-databank de meest actuele en volledige informatie over de besmette personen en hun contacten.

Hoewel de regeling op het eerste zicht betrouwbaar lijkt, sluipt er een adder onder het gras. Het Covid-19-decreet van 8 mei 2020 bevat geen meldplicht van Covid-19 voor de artsen, laboratoria en ziekenhuizen aan de Covid-19 databank. Nochtans is een wettelijke meldplicht of minstens een wettelijke toelating, noodzakelijk opdat geheimplichtigen zoals (huis)artsen, laboraten, hun beroepsgeheim overeenkomstig artikel 458 strafwetboek mogen schenden.

Artikel 4 verwijst wel naar de meldplicht uit het decreet van 2003, maar dat wordt niet verder uitgewerkt. Bijgevolg zijn enkel de meldplicht en de modaliteiten van melding zoals voorzien bij het traditioneel contactonderzoek van toepassing en niet een melding aan de Covid-19-databank. De procedures met de elektronische formulieren opgesteld door het Interfederaal comité testing & contactopvolging vormen ook geen voldoende basis om als een wettelijke toelating, laat staan een verplichting, gekwalificeerd te worden. Ook artikel 2, § 1 van het koninklijk besluit nr. 18 dat stelt dat de databank persoonsgegevens bevat die de artsen, de ziekenhuizen, de laboratoria en het contactcentrum aan Sciensano meedelen, kan niet als een voldoende duidelijke wettelijke basis beschouwd worden. Los van de vraag of de federale wetgever wel bevoegd is om bij infectieziekten de melding te regelen.

Door het noodzakelijk moeten invullen van de elektronische formulieren worden de geheimplichtigen bijgevolg gedwongen om hun beroepsgeheim te schenden zonder wettelijk kader. Bovendien gebeurt de schending niet alleen met het Covid-19-contactonderzoek als doeleinde, maar ook met het oog op de twee andere doeleinden van de Covid-19-databank. Van een strikt gelimiteerd keurslijf lijkt bijgevolg hier geen sprake.

Er is daarom dringend nood aan een precieze decretale meldplicht om voor de procedures voorzien door het Interfederaal comité testing & contactopvolging de vertrouwelijke gegevens door te (laten) sturen aan de Covid-19-databank bij Sciensano. Zonder die decretale basis riskeert elke geheimplichtige die in deze procedure vertrouwelijke gegevens doorstuurt of laat doorsturen een strafrechtelijke vervolging wegens schending van het beroepsgeheim.