Waar haalt de vliegtuigpassagier internationaal zijn verhaal?

In de juridische zoektocht naar een internationaal bevoegde rechter stoten vliegtuigpassagiers op forumbedingen. Die zijn vaak in hun nadeel opgesteld. Die bedingen binden de passagiers niet als de bedingen niet het voorwerp waren van wilsovereenstemming. Bovendien moeten de forumbedingen eerlijk zijn op grond van de Europese richtlijn oneerlijke bedingen. Dit laatste argument geldt alleen voor passagiers die ook consument zijn. Voor passagiers die bij een luchtvaartmaatschappij voor één enkele prijs zowel een vlucht als accommodatie geboekt hebben, kunnen forumbedingen maar zeer uitzonderlijk gevolg hebben. Onder het verdrag van Montreal zijn forumbedingen in principe verboden.

Als er geen (geldig) forumbeding is, kan de vliegtuigpassagier onder de Brussel Ibis – verordening bij verschillende rechters terecht.

Op de eerste plaats kan de vliegtuigpassagier terecht bij de rechter van de woonplaats van de luchtvaartmaatschappij, waarbij het begrip woonplaats een ruime invulling kent.

Bovendien kan de vliegtuigpassagier terecht bij de rechter van de plaats van vertrek of aankomst. Voor aansluitende vluchten geldt de eindbestemming als plaats van aankomst. Ook als de vlucht uitgevoerd wordt door een andere luchtvaartmaatschappij dan de contractuele luchtvaartmaatschappij, geldt de rechter van de plaats van vertrek of van aankomst als de internationaal bevoegde rechter.

De rechter van de plaats van vertrek of aankomst biedt niet voor alle passagiers de gewenste oplossing. Heel wat passagiers nemen vanuit België bijvoorbeeld de trein naar Nederland of Frankrijk om van daaruit een vlucht te nemen. In dat geval is de Nederlandse of Franse rechter van de plaats van vertrek of aankomst bevoegd.

Voor luchtvaartmaatschappijen die buiten de Europese Unie gevestigd zijn, gelden de nationale internationaal privaatrechtelijke bevoegdheidsregels. Passagiers die een pakket geboekt hebben bij een luchtvaartmaatschappij (vlucht en accommodatie), kunnen altijd terecht bij de rechter van hun woonplaats.

Over het algemeen bieden de bestaande regels de mogelijkheid voor vliegtuigpassagiers om in heel wat gevallen te kunnen rekenen op rechterlijke bescherming. Het Europees Hof van Justitie heeft daarin een belangrijke rol gespeeld. In twee prejudiciële arresten heeft het Hof de internationale bevoegdheidsregels verduidelijkt voor vliegtuigpassagiers en luchtvaartmaatschappijen.